Sojaboon
De sojaboon, ook wel Glycine max genoemd, is een eenjarige peulvrucht, welke een uitstekende bron vormt van eiwitten en olie. Het eiwitgehalte is niet alleen hoog, maar bevat zelfs alle acht de essentiële aminozuren.
Daarnaast is de sojaboon rijk aan meervoudig onverzadigde vetzuren en bevat geen cholesterol. De boon bevat veel calcium, vitamine B, ijzer, fosfaat, zink en folaat. De sojaboon bestaat ongeveer uit 38% eiwitten, 28% koolhydraten, 18% olie, 11% vocht en 5% ruwe vezels.
De sojaplant is een behaarde plant die tot 2 m hoog kan worden. De bladeren van de plant zijn drietallig, af en toe vijftallig. Daarnaast heeft de sojaplant kleine witte of paarse bloemen en clusters van harige, korte peulen met 1 tot 4 zaden. De peul beschermt de zaden; bij beschadiging van de peul zal het zaad niet ontkiemen. De bijna ronde zaden van de sojaboon zijn meestal lichtgeel, maar er zijn ook minder gangbare variëteiten met een bruine, zwarte of groene kleur. Ze hebben een gele, bruine of zwarte navel.
Oorspronkelijk komt de sojaboon uit het Verre Oosten. In China werd de boon beschouwd als één van de vijf heilige gewassen. De plant groeit in tropische en subtropische gebieden met optimale groeicondities tussen de 20 en 30°C en een daglengte van 14 uur of minder. De sojaplant wil op de meeste grondsoorten groeien, maar groeit het beste op vochtige grond met een hoog organisch gehalte en een pH tussen de 6,0 en 6,5.
Sojabonen kunnen tot vele producten worden verwerkt, waaronder sojamelk, sojaolie, tofu, tempeh en sojasaus.
Teeltproces
Grondbewerking
Het is belangrijk dat er wordt gestart met een goed zaaibed om een vlotte kieming en begingroei te bevorderen. De bovengrond van ongeveer 5 à 8 cm moet goed los en fijn zijn en vrij van onkruid. Onkruid kan namelijk tot sterke opbrengstverliezen leiden. Door de grond van te voren 2 tot 4 keer te ploegen, wordt het onkruid vernietigd en krijgt met losse grond.
Daarnaast moet de grond voldoende vochtig zijn. Het aantal bewerkingen voor het zaaien van de soja moet daarom zoveel mogelijk worden beperkt. Wanneer het zaaibed te droog is, is het verstandig om te wachten op regen of irrigatie toe te passen.
Wanneer de grond een te lage pH-waarde heeft, moet geruime tijd voor het zaaien kalk door de grond worden gewerkt tot op een diepte van 12 tot 15 cm. De kalk, met eventueel toegevoegd magnesium en/of molybdeen, vormt een voedingselement voor de sojaplant en zorgt voor een gewenste pH-waarde van de grond.
Zaaien
Het zaaizaad moet zijn gekeurd en vrij zijn van beschadigde korrels. Er moet rekening worden gehouden met de daglengte van het gebied, omdat elke variëteit zijn eigen specifieke eisen aan de daglengte stelt. De kiemkracht van het zaad moet minimaal 80% zijn. Aangezien het sojazaad haar vitaliteit snel verliest, kan het beste zaad van de voorgaande oogst worden gebruikt.
Om de kans op een goede opbrengst te vergroten kunnen de zaden worden ontsmet met bijvoorbeeld Captan of Thiram. Wanneer men voor de eerste keer op nieuwe grond zaait, wordt het zaaizaad geënt met een Rhizobium bacterie. Uiteraard kan het zaad dan niet worden ontsmet. Het beste vindt het enten 2 à 3 uur voor het zaaien plaats.
Wanneer het zaaibed voldoende vochtig is, wordt een zaaidiepte van 2,5 à 5 cm aangehouden. De rijenafstand en de onderlinge afstand van de planten hangt af van het zaad en de toestand van de grond. Er moet worden gestreefd naar het juiste aantal planten per m2, zodat de voedingsstoffen in de grond zo optimaal mogelijk worden gebruikt en het ontstaan van onkruid wordt tegengegaan. Het zaaien wordt uitgevoerd met een zaaimachine.
Bemesting
Het bemesten met een mengmeststof moet vóór of tijdens het zaaien worden uitgevoerd. Deze mengmeststof bevat onder andere fosfaat en kali. Voor de opname van deze voedingsstoffen is in een goede kalkbemesting erg belangrijk. De mengmeststof wordt ongeveer 5 cm naast en 5 cm onder het zaad in de grond aangebracht. Bij deze rijenbemesting mag het zaad niet met de mest in aanraking komen om de kans op kiembeschadiging te voorkomen.
De sojaplant heeft, samen met een specifiek Rhizobium bacterie, het vermogen om stikstof uit de lucht tot vaste stof te binden en aan het wortelgestel van de plant af te zetten. Hierdoor wordt de grond op een natuurlijke wijze met stikstof bemest.
Afhankelijk van het seizoen vindt irrigatie plaats om het gewenste vochtgehalte van de grond in stand te houden. Een hoog vochtgehalte is vooral essentieel tijdens de bloei en de ontwikkeling van de`peulen.
Wanneer er te veel regen valt, moet het teveel aan water worden afgevoerd.
Onkruid- en insectenbestrijding
Met behulp van een rol-eg vindt mechanische onkruidbestrijding plaats. De rol-eg doodt het jonge onkruid en breekt de vaak wat dichtgeslagen grondkorst. Zowel voor als na de opkomst van het gewas wordt het eggen om de 5 dagen herhaald. Deze bewerking wordt meestal op het heetst van de dag uitgevoerd, omdat de sojaplanten dan wat slap en minder breekbaar zijn. Dit eggen mag slechts plaatsvinden tot aan de bloei van de sojaplant.
Mechanische onkruidbestrijding kan worden aangevuld met chemische onkruidbestrijding. Om de sojaplanten te beschermen tegen insecten worden de planten bespoten met de daartoe voorgeschreven middelen.
Oogsten
Afhankelijk van de variëteit is de sojaboon na 50 tot 140 dagen rijp. De bladeren van de sojaplant worden geel en vallen af. De peulen drogen snel uit en het zaad wordt hard. Het zaad verliest in een korte tijd veel water. Tijdens het oogsten moet het vochtgehalte van het zaad ongeveer 13% bedragen, anders moet worden gedroogd. Echter bij een te laag vochtgehalte is de kans op beschadiging van het zaad heel groot. Vooral bij het oogsten van zaaizaad is dit van belang.
Het oogsten gebeurt met een maaidorser en moet zorgvuldig gebeuren. De maaidorser moet goed worden afgesteld, omdat anders dorstverliezen kunnen ontstaan. Bovendien kan het zaad door onjuiste afstellingen worden beschadigd. De afstellingen zullen dan ook tijdens het oogsten regelmatig moeten worden aangepast.
Bewaren
Tijdens het bewaren van de sojaboon mag het vochtgehalte niet hoger zijn dan 13%, omdat anders broei en schimmelvorming op kan treden en de geur van het product verslechterd. Het vochtgehalte kan worden aangepast door voorverwarmde lucht van niet hoger dan 55°C door de sojabonen te blazen. Afhankelijk van de bewaartijd moet het vochtgehalte nog lager zijn. Voor een bewaartijd van meer dan 2 jaar bijvoorbeeld10%. Voordat de sojabonen worden geëxporteerd, worden ze gesorteerd op kwaliteit.
Als Aviateur iets doet, dan doet Aviateur het goed
Aviateur Banketbakkerijen B.V. snoept marktaandeel af met optimale voedselveiligheid
In de vijf Nederlandse fabrieken van Aviateur Banketbakkerijen rollen per uur meer dan een half miljoen spritsen, kano’s, stroopwafels en gevulde koeken van de lopende banden. Wat begon als een bescheiden familiebedrijf in Wogmeer groeide uit tot de hofleverancier van een lange lijst A-merken in de (inter)nationale levensmiddelenbranche.
In het Noord-Hollandse Broek op Langedijk, op het mooiste punt van de Spanjaardsdam met zicht op polderbeek De Wijde Vaart, staat het hoofdkantoor van Aviateur pal tegen twee grote productiehallen aangebouwd. Hier werken mensen in de administratie-, transport- en verkoopmedewerkers letterlijk zij aan zij met de productiemedewerkers in de fabriek. In het aangrenzende distributiecentrum klopt het logistieke hart van de onderneming. Hier worden de vrachtwagens van Aviateur met de dagelijkse productieopbrengst van zesduizend vierkante meter industriële bakkerijvloer gevuld. De twaalf tientonners van Aviateur distribueren de koeken en komen ook weer volgeladen terug. Zij voeren verpakkingsmaterialen en grondstoffen aan, want de productie moet doorgaan. Alleen gedurende de dagelijkse reinigingsbeurten staat elke productielijn even stil.
Koekje erbij
Nederlanders houden van een koekje bij de koffie, maar ook buiten ons land zijn Hollandse banketproducten bijzonder in trek. Momenteel exporteert Aviateur bijna veertig procent van al hun producten. In 2018 wil de producent daarin groeien. Aviateur denkt dat dit haalbaar is omdat de vraag naar dutch stroop waffles in de VS en China exponentieel toeneemt. Daarom bouwde Aviateur in Broek op Langedijk een compleet nieuwe lijn voor de productie van 40.000 stroopwafels per uur - genoeg om de wafels tegen een concurrerende prijs op de (inter)nationale markt te brengen.
De nieuwe lijn is een toonbeeld van modern industrieel design, gebaseerd op de nieuwste inzichten over voedselveilige productiefaciliteiten. Van de roestvaststalen koeltorens en hygienic design klemmenkasten tot goed reinigbare kabelgeleiding voor de motoraansturing van de transport- en handlingsystemen - bij Aviateur is over alles grondig nagedacht om alle risico’s op bacteriële contaminatie en voedselvreemde deeltjes te elimineren. Het bedrijf durft te innoveren en is niet bang om daarin een actieve rol te spelen door in nieuwe oplossingen te investeren. Aviateur benut de ruimte als familiebedrijf door te kiezen voor compromisloze duurzaamheid, gebruiksvriendelijkheid en voedselveiligheid.
Safe Food Factory
Als Manager Technische Zaken heeft Jaap Jonk al vele jaren de leiding over de technische inrichting van de Aviateur productielocaties, waaronder in Broek op Langedijk. Daarbij hanteert hij een nuchtere Noord-Hollandse visie. Jonk: “Een optimale voedselveiligheid garandeer je het best door alle risico’s op bacteriële verontreiniging in je productieomgeving te elimineren. Daarvoor moet je die risico’s wel eerst herkennen. Twee jaar geleden was ik te gast op een seminar van SafeFoodFactory over het onderwerp hygiënische bekabeling. Daar leerde ik onder andere om op een nieuwe manier naar open kabelgeleidingssystemen te kijken. Veel van de kabelgeleidingen die we vroeger afschermden maken we nu juist toegankelijker en daarmee beter reinigbaar.”
‘Minder is meer’ lijkt de stelregel die Jonk bij het optimaliseren van de voedselveiligheid toepast. Vanuit diezelfde stelregel stuurt hij ook aan op het standaardiseren van de productiemiddelen. Jonk: “Vroeger bouwden we eerst een productieruimte en plaatsten we daarna een productielijn in de beschikbare ruimte. Bij de bouw van onze nieuwe stroopwafellijn deden we het andersom. De binnenwanden van de hal zijn pas na het installeren van de productielijn geplaatst. Daardoor kan de productiecapaciteit later met een tweede lijn uitgebreid worden. Met deze nieuwe stroopwafellijn wilden we een nieuwe standaard bepalen en alle nieuwe inzichten en mogelijkheden op het gebied van duurzaamheid, hygiëne en gebruiksvriendelijkheid toepassen.”
Bestaande risico’s minimaliseren
Bij het stapsgewijs minimaliseren van risico’s voor de voedselveiligheid zijn achtereenvolgens alle TL-lampen en alle plastic bundelbandjes zo veel mogelijk uit de productieomgevingen verwijderd. Jonk: “De aanwezigheid van breekbare glazen lampen in de productieomgevingen is een risicofactor, dus weg ermee. Dat geldt ook voor bundelbandjes. Die kunnen breken en zijn hygiënisch gewoon niet meer verantwoord, dus ook die moesten echt verdwijnen. Omdat we ook geen gesloten kabelgeleidingssystemen waarin zich allerlei narigheid kan ophopen wilden gebruiken gingen we voor onze nieuwe stroopwafellijn op op zoek naar een andere hygiënische oplossing voor de kabelgeleiding. De Streamline HD kabelgeleiders van Gouda Holland (onderdeel van de Niedax Group) boden uitkomst want ze zijn eenvoudig reinigbaar en maken geen gebruik van bundelbanden.”
Michael Evers, Business Development Manager Niedax Group: “Bundelbandjes kunnen niet alleen breken en in de voedingsmiddelketen terechtkomen - omdat ze niet reinigbaar zijn vormen zij zelf ook per definitie een risicobron voor potentiële vervuiling. Waar bundelbanden niet goed zijn afgewerkt kunnen zij bovendien lichamelijk letsel veroorzaken. In veel productieomgevingen zijn honderden of duizenden van die bundelbandjes aanwezig. Wanneer je deze verwijdert ruim je in één klap duizenden risicofactoren uit de weg.” Jonk: “Op die manier hebben we ook naar de behuizingen van de machinebesturingen gekeken. Daarvoor kiezen we consistent voor Rittal HD behuizingen - die hebben een schuin aflopend dak en goede siliconen afdichtingen.”
Freddy van de Kolk, Account Manager Rittal Hygienic Design: “In de tijd dat hygienic design producten vooral door voedselproducenten die met natte processen werken werden toegepast was Aviateur was een van de eerste industriële bakkerijen die onze Rittal HD behuizingen inzette. Zij kregen navolging want inmiddels zien we dat HD-producten ook in andere droge omgevingen worden ingezet. Dat heeft ermee te maken dat iedereen steeds bewuster naar de rol van randapparatuur in productieomgevingen is gaan kijken. Niemand kan en wil het risico lopen dat een bacteriehaard in een schakelkast of kabelbaan tot een contaminatie en een recall van producten leidt. De hygienic design producten van Rittal en Niedax minimaliseren het risico dat zoiets gebeurt.”
Evers: “Door het toepassen van Rittal HD behuizingen en het Niedax Streamline HD kabelgeleidingssysteem heeft men bij Aviateur nu een beter zicht op de hygiënische staat van de behuizingen en kabels. Aviateur is een bedrijf waar alle medewerkers bij het optimaliseren van de voedselveiligheid betrokken zijn - daar wordt écht over gesproken en doordat men het over deze onderwerpen heeft kijkt iedereen kritischer naar de eigen processen. Dat is de belangrijkste stap om te kunnen optimaliseren en de beste garantie voor een optimale voedselveiligheid.”
Jonk: “We onderzoeken hier graag nieuwe mogelijkheden om onze processen nog duurzamer en gebruiksvriendelijker te maken. De veiligheid van onze medewerkers en de voedselveiligheid van onze producten zijn daarbij onze belangrijkste prioriteiten. Alles begint met een optimale hygiëne. Door voedselveiligheidsrisico’s te elimineren wordt de werkomgeving ook steeds overzichtelijker en ontwikkelen we onze eigen constructiestandaarden die we in bestekken aan onze leveranciers kunnen opleggen. Dat levert weer tijd- en voorraadbesparingen op. Investeren in hygienic design niet alleen wat mij betreft een vanzelfsprekendheid – onze hele directie denkt er zo over.”
Featured expert: Michael Evers
