Hygiënisch bekabelen

Auteur: Ir. W.N.A. Burggraaf, Burggraaf & Partners B.V.
voorzitter Nationale Werkgroep Hygiënische Bekabeling

Status 2024-08-05

De algemene levensmiddelenhygiëneverordening (EU/852/2004) stelt dat bedrijfsruimten voor levensmiddelen schoon moeten zijn en goed worden onderhouden. De indeling, het ontwerp en de constructie van deze ruimtes moeten zodanig zijn dat reiniging en/of ontsmetting op een adequate wijze kunnen worden uitgevoerd.

Voor de bereidingsruimtes geldt bovendien dat oppervlakken in zones waar levensmiddelen gehanteerd worden gemakkelijk moeten kunnen worden schoongemaakt. Dit houdt in dat glad, afwasbaar, corrosiebestendig en niet-toxisch materiaal moet worden gebruikt, tenzij de exploitant kan aantonen dat andere gebruikte materialen voldoen.

De eerste aandacht gaat uit naar de oppervlakken die in aanraking komen met levensmiddelen, maar de overheid heeft expliciet aanvullende eisen gesteld voor alle oppervlakken in de bereidingsruimte. In de bereidingsruimte is sprake van open product dat door de omgeving besmet kan raken.

Naar elke machine loopt bekabeling voor elektrische en/of pneumatische energievoorziening, maar ook voor het opvangen en/of uitsturen van elektromagnetische signalen. Hoewel deze bekabeling niet in direct contact komt met het levensmiddel, valt deze onder dezelfde regelgeving, tenzij de exploitant uitdrukkelijk kan aantonen dat de huidige gekozen oplossing voldoet.

Om aan de minimale eisen te voldoen, heeft de werkgroep Hygiënisch Bekabeling samen met de Nederlandse industrie een praktijkrichtlijn opgesteld (alleen toegankelijk als toegang is gekocht of verleend). Dit artikel geeft de inhoud van de richtlijn weer.

De hoofdregel is:

• vermijd bekabeling in de bereidingsruimte,
• als dit niet mogelijk is: pas uitsluitend hygiënische bekabeling toe.

Hygiënische bekabeling is mogelijk door

• het minimaliseren van het aantal kabels (door te combineren in een volledig afgesloten kabelbeschermslang, ook wel conduit genoemd)
• toepassen van eenvoudig en volledig reinigbaar systeem

In verleden zijn diverse systemen in de markt verschenen, die uiteindelijk niet aan de minimale eisen van hygiëne bleken te voldoen:

• beschermslangen die knikten en daardoor kapot gingen;
• wartels die door reinigingsmiddel worden aangetast;
• verticale kabeldraagsystemen met teveel dwarsverbindingen, die onbereikbaar waren om afdoende schoon gemaakt te kunnen worden;
• kabelbinders die aan de achterzijde niet of heel moeilijk reinigbaar waren.

Stand der techniek

De nieuwe generatie beschermslangen, wartels, kabelfixeringen en kabeldraagsystemen, die tijdens en na het schrijven van de praktijkrichtlijn ontwikkeld zijn, hebben de problemen t.a.v. hygiëne uit het verleden volledig weggedaan.

Beschermslangen en koppelingen

Voor het hygiënisch nat, gecontroleerd nat en droog reinigen van de veld- en machinebekabeling is m.b.v. diverse leveranciers nu een volledig pakket op de markt beschikbaar.

De IEC norm 61386 Conduit systems for cable management: Flexible conduit systems beschrijft de volgende classificaties van de beschermslang met 12 cijfers (dikgedrukt de voorkeur):

Cijfer	Onderwerp	Grootte
1.	Compressieklasse	125 – 320 – 750 – 1250 – 4000 N
2.	Stootklasse	0,5 – 1,0 – 2,0 kg van 100 mm hoogte; 2,0 en 6,8 kg van 300 mm hoogte
3.	Temperatuur ondergrens	1 = +5; 2 = -5; 3 = -15; 4 = -25; 5 = -45 °C
4.	- bovengrens	1 = 60; 2 = 90; 3 = 105; 4 = 120; 5 = 150; 6 = 250; 7 = 400 °C
5.	Buigbaarheidsindeling	1 = star; 2 = plooibaar; 3 = zelfherstellend; 4= flexibel
6.	Elektrische eigenschappen	0 = n.b.; 1 = verbindingstest; 2 = isolatietest; 3 = beide
	a. Verbindingstest	(onbelaste spanning ≤ 12 V) weerstand ≤ 0,1 Ohm
	b. Isolatietest	(doorslag in zout water) > 5 MegaOhm
7.	Binnendringen vaste objecten	3 = < 2,5 mm; 4 = < 1,0 mm; 5 = stof; 6 = stofdicht
8.	Binnendringen water	IP-klasse 2e getal (0-7) (nat reinigen: 7)
9.	Corrosiebestendigheid	1 = laag; 2 = gemiddeld; 3 = hoog binnenzijde; 4 = hoog
10.	Strektest	100 – 250 – 500 – 1000 – 2500 N geen zichtbare verandering in 2 minuten
11.	Vlamverspreidingstest	1 = niet; 2 = wel vlamverspreidend
12.	Doorhangtest	0 = n.b.; 20-30-150-450-850 N geen zichtbare verandering in 48 uur

Eventueel mee te nemen
- Flexibiliteitstest
- Samendrukbaarheidstest
- Elektromagnetische compatibiliteit: passief

De nieuwe beschermslangen zijn glad, afwasbaar, kunnen (ook ongevuld) niet meer knikken door de speciale spiraalgewonden binnenzijde, raken daardoor niet meer lek, zijn chemisch bestendig en zijn voorzien van RVS koppelingen met hygiënische afdichting naar de stekker of kast. De discussie t.a.v. holle ruimtes kan hierbij gesloten worden (zie katern).

Anamet heeft haar programma rond de hygiënische Anaconda Sealtite FG beschermslang gecomplementeerd met allerlei modulaire kabeloplossingen. De Anaconda FG koppeling is IP69K (bestand tegen 40 bar water op 100 mm afstand).

Met het gereduceerde verloop sluit de koppeling perfect aan op de Harting F&B en HAN multiconnector zonder dat iets van de grootte van de doorvoer verloren gaat.

En biedt de maximale flexibiliteit bij het aan- of loskoppelen van kabeltrajecten – vooral bij installatie en onderhoud.

De 90° bocht biedt de mogelijkheid strak van de kast of aansluiting weg te komen.

Speciale T-stukken geven de mogelijkheid om een kleinere beschermslang af te laten takken naar een ander apparaat. Hiermee is het zelfs mogelijk om waterkoeling voor een videocamera in een sproeidroogtoren te combineren met de voeding en signaalkabel in een beschermslang. Vlak voor de camera wordt de waterkoeling uit de grote beschermslang gehaald.

Het is mogelijk om van beschermslang (UL-gecertificeerde food-grade) naar een koppeling met één of meerdere kabels uit te splitsen.

Anaconda food-grade blind plug is een hygiënische afdichting van wartelgaten voor toekomstige uitbreiding in elektrakast.

Producten, zie:
Anaconda flexibele slangen
Hygiënische conduits en multi-connectoren
Hygiënische conduit systemen
Hygiënische conduit - veldaansluitingen 

Kabelfixering en kabeldraagsystemen.

Het volledig RVS kabeldraagsysteem ligt of staat haaks op de wand, is daardoor van alle kanten goed bereikbaar en is nat, gecontroleerd nat en droog goed reinigbaar door het toepassen van ronde sporten en ronde veren voor de kabelbevestiging.

De streamline HD ladder van de Niedax Group is verder verfijnd. Hij heeft - naast de goede hygiëne - ook de voordelen van snel installeren en monteren, en van snel plaatsen of vervangen van kabels of beschermslangen. Dit komt door gebruik van een veer en een uitneembare sport. Door de fixatie met een veer zijn geen kabelbinders meer nodig. Dat betekent geen risico meer van plastic deeltjes.

De standaard breedte is 150, 300 of 500 mm. Breder heeft geen zin, omdat de ladder dan ook van de vrije kant niet goed meer benaderbaar is voor de handmatige reiniging.

De standaard veer is in AISI 301 en in 50, 100, 150, 300 of 500 mm verkrijgbaar en geschikt voor 4-16 mm (Ø33-5,5) of voor 6-32 mm (Ø48-8,0) diameter kabels.

De streamline HD kabelhouder is ontwikkeld voor bekabeling binnen een apparaat waar minder kabels geleid hoeven te worden. Ook dit systeem maakt de moeilijk reinigbare kabelbinders overbodig. Re-routing bij vervanging van een kabel naar een veldinstrument is snel te realiseren.

De lengte van de strip is 2 m. De kabelhouder en strip is in 50, 75 en 150 mm hoogte voor 4-16 mm kabeldiameter (Ø33-5,5).

Producten, zie:
Streamline HD.
Streamline HD kabelhouder.

Een alternatief, dat alleen geschikt is voor nat reinigen, zijn montagebeugels op het frame, waarbij de kabel of beschermslang doorgevoerd kunnen worden. De plaatdikte moet niet meer dan 3 mm zijn en doorsnede van het gat moet minimaal 4 mm groter zijn dan doorsnede van de kabel of beschermslang. De dragers waarmee een beugel aan de machine bevestigd wordt, zijn eraan gelast, zodat er een gesloten verbinding is.

Katern: discussie holle ruimtes

Discussie holle ruimtes
Sommige bedrijven voeren een strikt beleid om alle holle ruimtes te vermijden. Zo moeten bijvoorbeeld alle frames bestaan uit massief en zijn beschermslangen niet toegestaan.
De redenering is als volgt: als de integriteit van de buitenzijde van bijvoorbeeld een buisframe of beschermslang is aangetast, komt ongecontroleerd vuil in de holle ruimte en ontstaat een niet-reinigbare ruimte, die mogelijk de omgeving kan besmetten. De besmetting kan ongedierte of microbieel zijn.
In de Machinerichtlijn is expliciet opgenomen dat niet-reinigbare ruimtes hermetisch gesloten moeten zijn. Hiermee moet rekening gehouden worden bij ontwerp, bouw, reiniging en onderhoud en gedurende de levensduur van de apparatuur.
De EHEDG laat in haar richtlijn 13 Hygiënisch ontwerpen van open procesapparatuur voor voedingsmiddelen, beide systemen: hol en massief frame toe (figuur 22.1 en 22.2). De toenmalige lastechniek en gebrek aan discipline in de Technische Dienst lieten soms zien dat een hermetisch gesloten frame toch geopend werd door scheuren of door boorgaten. Daardoor hebben sommige voedingsmiddelenfabrikanten besloten om geen holle profielen meer toe te passen. Hiermee werd eraan voorbijgegaan dat de massieve profielen niet meer goed gereinigd en niet eenvoudig visueel geïnspecteerd kunnen worden.
Nadere studie van het buisframe laat zien dat de buis, behalve in het geval van knikken (zichtbaar), alleen zal scheuren op de lasnaad als deze onvoldoende sterk is aangelegd. Nieuwe technieken met 3-D voorlaseren zorgen er voor dat de krachten op de binnenzijde van de buis worden afgesteund, en niet meer op de las komen. Hierdoor scheurt zo’n frame nooit meer op de lassen en raakt het frame nooit meer lek. Het voordeel van de makkelijke reiniging en visuele inspectie van buis- of kokerprofielen na reiniging wint het nu van de massieve profielen.
Maar als dat gewenst is, kan een hol frame voorzien worden van een toegelaten felgekleurde rode, groene of blauwe kleurstof (met E-nummer), opgelost in een food-grade smeermiddel. Zodra er het frame eventueel vol loopt met (reinigings)water, komt deze kleurstof vrij.
Dezelfde regels zijn van toepassing voor het nieuwe type beschermslang met hygiënische wartel, die niet meer kapot te krijgen zijn. Het biedt dezelfde IP-classificatie als de (holle) aansluitdoos op de elektrische motor aan deze ene zijde en de (holle) elektrakast aan de andere zijde.