Corona Virus – Is vliegen veilig?
Kans op oplopen van een infectie tijdens vliegen.
Reizen per vliegtuig lijkt opeen gepropt zitten in een kleine ruimte, dus een hoge kans op besmetting met corona te betekenen. Maar de aangelegde luchtvoorziening is een goede bescherming die voorkomt dat het risico hoog oploopt. Reizen is minder goed dan thuisblijven, maar een 3-4 uur durende vlucht heeft een kleinere kans op besmetting dan bijv. een (binnen)concert van 2-3 uur.
Inleiding
De corona-crisis stelt zaken die als vanzelfsprekend leken aan de kaak. Zo is het bijv. de vraag of vliegen veilig genoeg is om geen infectie op te lopen tijdens de vlucht.
Uiteraard is vliegen niet alleen in het vliegtuig zitten maar hoort ook al de reis naar en verblijf op het vliegveld daarbij. Een infectie is dus niet alleen via de lucht mogelijk maar ook via direct contact, vandaar dat er niet generiek gezegd kan worden dat een vliegreis zonder risico's is. We mogen wel vragen hoe groot de kans is op een besmetting als we met 300 man in dat sardineblikje zitten.
Ik werd gevraagd door Maurice de Hond een kort "Jip & Janneke" stuk te schrijven op basis van mijn ervaringen (met Boeing), wetenschappelijke kennis en eigen inschattingen. Ik benadruk daarbij dat ik geen viroloog ben en ook geen aviation ingenieur, maar een eenvoudige werktuigbouwkundige met 20 jaar ervaring in "schone lucht" voor o.a. ziekenhuizen, levensmiddelenproducenten en bijvoorbeeld de veehouderij.
Infectie-risicomodellen
Om te kunnen bepalen welk risico we hebben, moeten we eerst het risicomodel begrijpen. Deze zg. Infectie-Risicomodellen bestaan er in verschillende vormen (Wells-Riley of gewone Dose-Response modellen).
Alle modellen baseren zich op de invloed om de concentratie van het virus in de lucht te verlagen, om daarmee de verblijftijd zo hoog mogelijk te maken zonder dat men een infectie oploopt. Voor het corona-virus zijn er al wel trends te zien bij hoeveel ingeademde virussen men ziek wordt en daardoor bieden deze modellen ook een goed inzicht voor een eventuele vliegtuig-risico analyse.
Luchtsysteem van een vliegtuig
Een 2e punt om te begrijpen alvorens we kunnen bepalen welk risico aan vliegen hangt, is te weten hoe het luchtsysteem van een vliegtuig in elkaar steekt.
Op 10 km hoogte is de lucht heel dun, en kan dus niet zomaar via een eenvoudige ventilator naar binnen worden geblazen. Deze moet eerst samengepakt (gecomprimeerd) worden tot (bijna) dezelfde druk als op de grond. Dit is een redelijk duur (kerosine) grapje, en om die reden besloten de vliegtuigbouwers om sinds de jaren 80 of zo - niet meer zo veel lucht van buiten te halen en daarmee het vliegtuig te spoelen, maar een gedeelte van die (dure) lucht te "hergebruiken".
En precies in dat gedeeltelijk recirculeren (hergebruiken) ligt het risico voor vliegtuigbouwers. Niet eens zozeer wegens infecties, maar eerder wegens fijnstof (vroeger mocht je nog roken in vliegtuig) en geurtjes (kerosine, zweet, parfum en eten, zg. VOC's = Volantile Organic Compounds), moesten ze met een heel goed luchtsysteem komen.
Het systeem moest voldoen aan:
- Alles bij de passagiers wegdrukken
- Het liefst zo snel mogelijk
- De lucht die gerecirculeerd wordt, moet vrij zijn van XYZ
- De installatie moet veilig zijn en kostentechnisch ook acceptabel (gewicht en elec. vermogen)
(Waarom komt mij dit tabelletje toch bekend voor ......Deltaplan Ventilatie :-))
Om alles weg te drukken, wordt de lucht in een vliegtuig (op meerdere punten) boven ingeblazen en beneden afgezogen (zg. Downflow of verdringing). Dit moet uiteraard wel heel snel gebeuren, vandaar dat er relatief heel veel lucht aan te pas komt. De ventilatievoud is 10-15x verse lucht en in totaal 30- 35x de volume van de cabine per uur. Ter vergelijking: een kantoor moet wettelijk 4-6x en een gemiddelde operatiekamer boven de 18x.
Een ander voordeel dat vliegtuigen bieden is het feit dat er - niet zoals bij een kantoor - maar 4-8 inlaat- en uitlaatroosters op bijv. 30 medewerkers zijn, maar elke passagier een eigen inblaas heeft en een eigen afzuig beneden aan de stoel. Deze individuele stromen zorgen er eigenlijk voor dat de lucht (en daarmee een virus of geurtje) van 2-3 stoelen voor of achter je, niet bij je kan komen.
Naast deze individuele inblaas- en afzuigpunten zijn er bij de nieuwere vliegtuigen ook inblaassleuven over bijna de hele lengte van het vliegtuig om de individuele te ondersteunen.
De eventueel virus-belaste lucht die beneden wordt afgezogen, gaat vervolgens via een kanaalstelsel naar de centrale airco unit waar een gedeelte wordt "ingeruild" voor dure buitenlucht alvorens het door meerdere voorfilters en een speciaal HEPA filter gaat en weer geconditioneerd naar de passagiers wordt afgegeven. Weliswaar vangt een HEPA filter alleen op en zal het niets afdoden, toch zal het virus op het oppervlak na een tijdje wel natuurlijk "afsterven". Een UV systeem ernaast zou uiteraard de ideale combinatie geven.
Kortom: een vliegtuig biedt een zeer veilige luchtstroming van boven naar beneden, een "individuele luchtballon" zodat er niet zoveel lucht van verre passagiers bij je kan komen en een gedegen filtersysteem dat de gerecirculeerde lucht het predicaat "veilig" geeft. Dit alles uitgevoerd in een zeer ingenieus kanaalsysteem zodat onderhoud ook mogelijk is.
Op basis van de Dose-Response modellen die eisen dat voornamelijk geprobeerd moet worden middels ideale ventilatie de concentratie virussen zo snel mogelijk maximaal te verlagen, kan er volgens vele studies en simulaties rustig gezegd worden dat je, ondanks een eventuele besmette passagier, veilig in het vliegtuig kunt verblijven op bijvoorbeeld een 2-3 uur durende vlucht naar Spanje.
Naast deze algemene veiligheid bestaat er echter volgens de studies wel kans dat als de geïnfecteerde passagier 1-2 stoelen naast je, voor je of achter je zit, deze je wel zou kunnen besmetten omdat jullie "luchtbubbels" aan elkaar geplakt zitten. Maatregelen als een FFP3 mondkapje, weinig rondlopende mensen of cabinepersoneel, verlagen het risico voor zulke besmettingen ook nog verder.
Maar over het algemeen is de kans op besmetting tijdens een 3-4 uur durende vlucht beduidend lager dan het bijwonen van een 2-3 uur durend (binnen)concert, evenement of kerkdienst.
